Paslanmaz – Ferkos Makina

Paslanmaz Çelik Neden Paslanmaz

Çelik ile demir arasında çok az bir fark vardır. Saf demir bir bakır kadar yumuşaktır. Onun içine yüzde 2’ye kadar karbon katılması ile inanılmaz bir mukavemet, sertlik ve mekanik özellikler elde edilir ki, adı artık çeliktir. Demirin bol olması, kolay ve ucuz elde edilmesi nedeniyle çeliğin de kullanımı çok yaygındır. Ancak çelikte de, demirde olan bir zayıf nokta vardır. Paslanma, diğer bir deyişle oksidasyon.
Günlük hayatımızda kullanılan eşyaların paslanması sonucu her yıl dünyada milyonlarca dolar boşa gitmektedir. Bu kaybın büyük bir kısmı demir ve çeliğin paslanmasından dolayıdır. Paslanmayı kısaca demirin havadaki oksijen ile birleşmesi olarak tanımlayabiliriz. Aslında bu elektro kimyasal bir reaksiyondur. Bu nedenle malzemenin bir yerinde başlayan paslanma boyanın altından geçerek diğer bir yerde ortaya çıkabilir.

Sadece demir ve çelik değil diğer metaller de paslanır. Örneğin, alüminyum, prinç, bronz gibi. Ancak onlarda malzeme ile oksijenin birleşmesinden oluşan çok ince tabaka, daha oluşur oluşmaz malzemenin hava ile temasını keserek koruyucu bir rol oynar, paslanmanın ilerlemesini önler. Bu tabaka o kadar incedir ki, malzemenin rengi hemen hemen değişmez. Demirdeki paslanmanın özelliği onun ve oksijen atomlarının boyutlarındaki büyük farktan dolayı yüzeyde sağlam bir birleşme olamaması, paslanmanın malzemenin içine nüfuz etmesi, sadece görüntü değil mukavemetin de bozulmasıdır.
Paslanmada havadaki nemin de etkisi büyüktür. Reaksiyondaki su miktarı pasın rengini de belirler. Bu nedenle pasın rengi siyah veya çok koyu kahverengi olabildiği gibi sarımtırak da olabilir. Paslanmanın hızını artıran faktörlerden bir diğeri de tuzdur. O da bu elektro-kimyasal reaksiyonun hızını arttırır. Kışın kar nedeni ile yollarına tuz dökülen yerler ve deniz kenarlarında paslanma daha hızlı olur.
Paslanmaz çelikten önce, paslanmayı önlemek için malzeme boyanıyor veya galvaniz kaplanıyordu. Bu çözümler de özellikle sağlık ve gıda sektöründe başka sorunlar yaratıyordu. İlk paslanmaz çeliği Harry Brearley, 1913 yılında tesadüfen keşfetti. Tüfek namluları için çeşitli metalleri birleştirerek deneyler yaparken bazılarının paslanmaya karşı dirençli olduklarını gördü. Her büyük buluşta olduğu gibi, o da bunu sanayicilere kabul ettirebilmek için uzun bir uğraş verdi.
Krom gibi bazı metaller, atom boyutlarının birbirine yakın olmasından dolayı oksijenle çok kolay ve süratli birleşirler. Kalınlığı birkaç atom olacak kadar çok ince ama çok sağlam bir tabaka oluştururlar. Başka reaksiyon olmaz. Bu tabaka zedelense bile tekrar oluşur. Krom belli bir oranda çeliğe katılırsa yine aynı olay olur, çelik artık paslanmaz.
Paslanmaz çeliğin içinde yüzde 10-30 krom vardır. Bu orana ve eklenecek nikel, titanyum, aliminyum, bakır, sülfür, fosfor ve benzeri elemanlara bağlı olarak kullanım yeri değişir.
Paslanmaz Çelik Kullanım Alanları

ASTM KOD ÖZELLİKLERİ
304 Paslanmaz çeliğin temel çeşididir. 400 C ’ye kadar yüksek oksidasyon sağlar. Mekanik direnç ve sürtünme mukavemeti çok iyidir.
304 L 304 kalite paslanmaz çeliğin düşük karbonlu versiyonudur.
321 18 – 8 kaliteye titan ilave edilerek bünye stabilize edilmiş ve kristaller arası korrozyona yüksek direnç sağlanmıştır. 430 – 900 C ’ye kadar sıcaklıklarda kullanılır.
316 – 316 S 600 C’ye kadar sıcaklıklara dayanıklıdır. Mekaniksel kopma ve büzülme mukavemeti oldukça iyidir. Bünyesindeki molibdenden dolayı oksidasyon ve asitlere dayanıklıdır.
316 L 316 Kalite paslanmaz çeliğin düşük karbonlu versiyonudur.
400 C’ye kadar sıcaklıklara dayanıklıdır.
316 T L 316 Kalite paslanmaz çeliğin Titanyumlu versiyonudur. Yüksek sıcaklık ve oksidasyon mukavemetine sahiptir.
309 – 309 S 1050 C’ye kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir.
310 1100 C’ye kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir.
310 S 1100 C’ye kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir.
430 İyi yüzey görünümü sağlar. Nikel içermediğinden mıknatıslanabilir.
420 Bu grup % 11.5’tan az olmamak üzere karbon içerir. Karbon oranı yüksektir. Magnetiktir.

Paslanmaz Çelik Kullanım Alanları
ASTM KOD KULLANIM ALANLARI
304 Mutfak eşyaları, evyeler, ev aletleri, endüstriyel mutfaklar, kimya ve petro kimya sektörü, gıda sektörü, otomotiv sanayi, eşanjör ve boyler üretimi.
304 L Kağıt sanayi, süthane ekipmanları, sabun sanayi, deri sanayi, kimya endüstrisi, petrol endüstrisi, kazan yapımı, ısı değiştiriciler.
321 Rezistanslar, egzost boruları, havacılık endüstrisi, bira fabrikaları, kimya endüstrisi.
316 – 316 S Kimya ve petro kimya endüstirisi, buhar kazanları, ısıya mukavim eşanjörler, çeşitli kazan uygulamaları.
316 L Kimya ve petro kimya endüstirisi, kağıt endüstrisi, nükleer mühendislik, süthane ekipmanları.
316 T L Kimya ve petro kimya endüstirisi, pompa ve kopresör parçaları, kazanlar, fırınlar ve ısı değiştiriciler.
309 – 309 S Fırın, brülör parçaları, ısı değiştiricileri, boya sanayiindeki reaktörler, yağ rafinasyonu.
310
310 S
430 Mutfak eşyaları, Nitrik ve sülfirik asit endüstrisi, otomotiv endüstrisi, elektrikli cihazlar, dekorasyon.
420 Kesici aletler, bıçak vb.

STANDART EŞLEŞTİRME TABLOSU

AST	ASTM (ABD) AISI	DIN (ALMANYA)		AFNOR (FRANSA)		BS (İNGİLTERE)		FİNLANDİYA POLARİT	UNI (İTALYA)		AST
AST	ASTM (ABD) AISI	DIN 17007 W.Nr	DIN 17440 DIN 17441	NFA 35-573	NFA 36-209	BS 1449	BS 1501	FİNLANDİYA POLARİT	7500	8317	AST
301 304 D 304 PS 304 L	301 304 304 304 L	1.4310 1.4301 1.4301 1.4301	X12CrNi1707 X5CrNi1810 X5CrNi1810 X2CrNi1911	Z11CN1808 Z7CN1809 Z7CN1809 Z3CN1810	– Z7CN1809 Z7CN1809 Z3CN1810	301S21 304S15 304S16 304S11	– 304S31 – 304S11	710 725 721 720	– X5CrNi1810 X5CrNi1810 X2CrNi1911	X12CrNi1707 X5CrNi1810 X5CrNi1810 X2CrNi1811	301 304 D 304 PS 304 L
321 309 S 310 S 4828	321 309 S 310 S	1.4541 1.4833 1.4845 1.4828	X6CrNiTi1811 X7CrNi2314 X12CrNi2521 X15CrNiSi2012	Z6CNT1810 Z20CN2413 Z8CN2520 –	Z6CNT1810 Z20CN2413 Z8CN2520	321S31 309S24 310S24	321S31 309S16 310S16 –	731 744 – –	X6CrNiTi1811 X6CrNi2314 X6CrNi2520 –	X6CrNiTi1811 X6CrNiMo2314 X6CrNi2520 –	321 309 S 310 S 4828
316 316 L 316 Ti	316 316 L 316 Ti	1.4401 1.4404 1.4571	X5CrNiMo17122 X2CrNiMo17123 X6CrNiMoTi17122	Z7CND171102 Z3CND171202 Z6CNDT1712	Z7CND171102 Z3CND171202 Z6CNDT1712	316S31 316S11 320S31	316S31 316S11 –	755 750 761	X5CrNiMo1712 X2CrNiMo1712 X6CrNiMoTi1712	X5CrNiMo1712 X2CrNiMo1712 X6CrNiMoTi1712	316 316 L 316 Ti
409 LI 420	409 420	1.4512 1.4034	X6CrTi12 X46Cr13	Z3CT12 Z44C14	– –	– –	– –	853 –	– –	X2CrTi12 X40Cr14	409 LI 420
430 430 Ti 430 Cb	430 – –	1.4016 1.4510 1.4511	X6Cr17 X6CrTi17 X6CrNb17	Z8C17 Z4CT17	– – –	430S15 – –	– – –	– 811 –	– – –	X8Cr17 X6CrTi17 X6CrNb17	430 430 Ti 430 Cb
436 LI 441 LI	– –	– 1.409	– –	– Z3CTNB18	– –	– –	– –	– –	– –	– –	436 LI 441 LI

KİMYASAL BİLEŞİMLER

AST	%C		%Cr		%Ni		%Si		%Mn		Diğer%
AST	min	max	min	max	min	max	min	max	min	max	Diğer%
301 304 D 304 PS 304 L	0.090 040	0.120 0.060 0.060 0.030	16.00 18.00 18.00 18.00	18.00 20.00 20.00 20.00	6.00 8.50 9.00 10.00	8.00 10.50 10.50 12.00		0.75 0.75 0.75 0.75		2.00 2.00 2.00 2.00	N0.10 max N0.10 max N0.10 max N0.10 max
321 309 S 310 S 4288		0.060 0.080 0.080 0.080	17.00 22.00 24.00 19.00	19.00 24.00 26.00 21.00	9.00 12.00 19.00 11.00	12.00 15.00 22.00 13.00	1.50	0.75 0.75 1.50 2.50	0.90	2.00 2.00 2.00 2.00	Ti5X(C+N)min, 0.70 max
316 316 L 316 Tİ		0.060 0.030 0.060	16.50 16.50 16.50	18.00 18.00 18.00	10.50 11.00 11.00	13.00 14.00 14.00		0.75 0.75 0.75		2.00 2.00 2.00	Mo 2.00-2.50 N 0.10 max Mo 2.00-2.50 N 0.10 max Ti5X(C+N)min, 0.60 max N 0.10max Mo 2.00-2.50
409 LI 420	0.420	0.025 0.500	10.50 12.50	11.75 14.00		0.50 0.75		0.80 0.75		1.00 1.00	Ti6(C+N)min, 0.60max
430 430 Tİ 430 Cb		0.080 0.060 0.060	16.00 16.00 16.00	17.50 17.50 17.50		0.75 0.75 0.75		0.75 0.75 0.75		0.75 0.75 0.75	Ti ³ 7XC £ 0.60 Cb ³ 13XC £ 1.00
436 LI 441 LI		0.030 0.030	17.50 17.50	19.00 19.00		0.50 0.50		0.75 0.75		0.80 0.50	Mo 0.90-1.25 Cu 0.30-0.7 Ti+Nb Nb 0.30-1.00 Ti 0.10-0.30³ 10(C+N)

MEKANİK ÖZELLİKLER

Mekanik Özellikleri Minimum Değerler MPA				Sertlik HRB	Korozyon Dayanımı			Kaynak Etkisi	Soğuk Şekil Alma	Kaynak Edilebilme	AST
Akma %0.2 Rp 0.2	Akma %1 Rp 1	Çekme Rm	Uzama A5	Sertlik HRB	Genel	Pitting	Oksidasyon	Kaynak Etkisi	Soğuk Şekil Alma	Kaynak Edilebilme	AST
260 210 210 200	290 250 250 240	600-950 550-750 550-750 520-670	40 45 45 45	92 92 92 92	+ ++ ++ ++	+ ++ ++ ++	++ ++ ++ ++	–	++ +++ +++ +++	++ +++ +++ +++	301 304 D 304 PS 304 L
210 240 240 230	250 270 270 260	520-670 540-740 540-740 500-750	45 35 35 35	90 88 88 94	++ ++ ++ +	++	++ +++ +++ +++	–	++ + + +	+++ +++ ++ +++	321 309 S 310 S 4828
210 210 210	250 250 250	550-700 540-690 550-700	45 45 40	90 90 90	+++ +++ +++	+++ +++ +++	+ + +	– –	++ +++ ++	+++ +++ +++	316 316 L 316 Tİ
210 300		380-520 0-800	30 15	88 99	· ·	· ·	· ·	– ·	+++ ·	++ ·	409 LI 420
270 270 205		450-600 450-550 450-600	20 24 24	89 89 89	+ + +	+ ++ +	+ + +	– –	+++ +++ ++	+ ++ ++	430 430 Tİ 430 Cb
260 270		450-630 450-550	27 28	89 89	++ +	++ ++	+ ++	–	+++ ++	+ ++	436 LI 441 LI

– etkisiz veya çok az etkisi var · gerekli değil veya uygulanamaz
+ kabul edilebilir dayanım ++ iyi dayanım +++ çok iyi ++++ bu özelliği artırmak için geliştirilmiş

ETİKET BULUTU

BACA FİLTRELERİ

İLETİŞİM BİLGİLERİMİZ